جوان آنلاین: بومی‌سازی تجهیزات استراتژیک صنایع بزرگ تحت مکانیسم «تولید بار اول» مهمترین رویکرد توسعه صنعتی دانش‌بنیان کشور است. این رویکرد دارای چندین مزیت از جمله خودکفایی، صرفه‌جویی ارزی، ایجاد فرصت‌های صادراتی، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش راندمان تولید و خنثی‌سازی و مقابله هدفمند با تحریم‌هاست. با تکیه بر همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان با صنایع بزرگ کشور می‌توان برای سناریوی اجرای بومی‌سازی اقدام کرد و راهبرد مهم صنعتی در راستای توسعه صنعتی را مبتنی بر دانش و فناوری دانست، بنابراین ضروری است دولت چهاردهم نیز به حمایت و ترویج تلاش‌های بومی‌سازی و تولید بار اول تجهیزات راهبردی کشور برای دستیابی به اهداف توسعه صنعتی خود ادامه دهد.
توسعه صنعتی کشور ما به شدت به بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های استراتژیک متکی است. این امر به ویژه در مورد صنایع بزرگ کشور با توجه به وابستگی بالا به واردات تجهیزات راهبردی بیشتر نیز صادق است؛ جایی که فناوری و نوآوری نقش مهمی در تعیین موفقیت صنعت دارند. سازوکار «تولید بار اول» رویکردی راهبردی است که در سال‌های اخیر به ویژه پس از قانون جهش تولید دانش‌بنیان در کشور به اجرا درآمد و به طور گسترده برای ارتقای توسعه صنعتی کشور اتخاذ شده است.
مزایای بومی‌سازی تجهیزات راهبردی صنایع بزرگ
بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های استراتژیک دارای مزایای متعددی است که می‌تواند به توسعه صنعتی کشور کمک کند. برخی از مهمترین مزایا عبارتند از:
-۱ خودکفایی در فرایند تولید: با بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های استراتژیک ذیل سازوکار تولید بار اول، کشور می‌تواند در فرایند تولید به خودکفایی دست یابد. این به آن معناست که صنایع بزرگ دیگر مجبور نخواهند بود برای تأمین نیاز‌های تولیدی خود به واردات متکی باشند که می‌تواند بسیار وابستگی خطرناکی ایجاد کند یا مشمول تحریم‌ها باشد. بومی‌سازی به کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان خارجی به ویژه در زمان تحریم‌های اقتصادی کمک می‌کند.
-۲ صرفه‌جویی ارزی و کاهش ارزبری صنایع: واردات تجهیزات و فرایند‌های استراتژیک می‌تواند ارزبری بالایی داشته باشد و به مقدار قابل توجهی ارز نیاز دارد. با بومی‌سازی این تجهیزات و فرایندها، کشور می‌تواند مقدار قابل توجهی در ارزبری صنایع صرفه‌جویی کند و وابستگی صنایع به واردات و وابستگی به ارز را کاهش دهد. این امر می‌تواند به ویژه در زمان تحریم‌های اقتصادی که دسترسی به ارز خارجی محدود است، مفید باشد.
-۳ ایجاد فرصت‌های صادراتی: بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های استراتژیک نیز می‌تواند فرصت‌های صادراتی را برای کشور ایجاد کند. زمانی که کشور در فرایند تولید به خودکفایی رسید، می‌تواند تجهیزات و محصولات تولید بار اول شده خود را به کشور‌های دیگر صادر کند و درآمدزایی و رشد اقتصادی را افزایش دهد.
-۴ کاهش هزینه‌های تولید: واردات تجهیزات و فرایند‌های استراتژیک با توجه به وابستگی به قیمت ارز برای تولیدکننده بسیار گران تمام خواهد شد و می‌تواند هزینه‌های تولید را به میزان قابل توجهی افزایش دهد، به خصوص در زمان تحریم که منابع ارزی محدود و تخصیص ارز نیز بسیار زمانبر خواهد شد. با بومی‌سازی این تجهیزات و فرایندها، صنایع می‌توانند هزینه‌های تولید محصولات خود را کاهش دهند و در بازار جهانی رقابتی‌تر شوند.
-۵ افزایش راندمان تولید: بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های استراتژیک نیز می‌تواند کارایی تولید را افزایش دهد. با تولید تجهیزات و فرایندها به دست شرکت‌های دانش‌بنیان، کشور می‌تواند آن‌ها را مطابق نیاز‌های خاص خود سفارشی کند که به افزایش بهره‌وری و کارایی منجر می‌شود.
-۶ خنثی‌سازی و مقابله هدفمند با تحریم‌ها: تحریم‌های فروش تجهیزات استراتژیک چالش مهمی برای توسعه صنعتی کشورمان بوده است. با بومی‌سازی تجهیزات و فرایند‌های راهبردی، کشور می‌تواند تأثیر تحریم‌ها را خنثی کند و برای غلبه بر این چالش‌ها، راهبرد‌های مقابله هدفمند را توسعه دهد.
حرکت بر لبه فناوری صنعتی با تکیه بر سازوکار تولید بار اول
محمدصادق سالم، کارشناس حوزه علم و فناوری در گفتگو با «جوان» در رابطه با روی کار آمدن دولت چهاردهم و وضعیت زیست‌بوم علم و فناوری کشور گفت: توسعه و استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان برای تقویت رشد صنعتی مناسب و توسعه اقتصادی بسیار مهم است. یکی از جنبه‌های کلیدی شرکت‌های دانش‌بنیان و حرکت در مسیر دانش‌بنیان‌شدن اقتصاد ملی، بومی‌سازی تجهیزات و فناوری‌های استراتژیک در لبه فناوری علمی است. بومی‌سازی و تولید بار اول تجهیزات راهبردی صنعت نقش حیاتی در کاهش واردات، صرفه‌جویی در ارز خارجی و تسهیل انتقال فناوری در بین صنایع ایفا می‌کند. تلاش‌های موفق بومی‌سازی می‌تواند به استفاده از تجهیزات و فناوری‌های بومی‌سازی‌شده در بخش‌های مختلف، زمینه‌سازی ورود به بازار‌های صادراتی جدید و جایگاه کشور به عنوان صادرکننده فناوری و دانش منجر شود.
وی ادامه داد: اجرای قانون جهش تولید دانش‌بنیان و سازوکار تولید بار اول در پیشبرد تلاش‌های بومی‌سازی در داخل کشور مؤثر بوده است، به ویژه سازوکار تولید بار اول به عنوان یک سناریوی بومی‌سازی موفق ظاهر شده که با اهداف کلی قانون جهش تولید دانش‌بنیان و برنامه هفتم توسعه همسو شده است. با تمرکز بر الزامات و پیچیدگی‌های منحصربه‌فرد هر تجهیزات صنعتی، این مکانیسم رویکردی مناسب برای بومی‌سازی را تضمین می‌کند و اثربخشی و کارایی آن را افزایش می‌دهد. کلید موفقیت مکانیسم تولید بار اول، ارائه فرصت‌های بازاریابی تضمینی برای شرکت‌های دانش‌بنیان درگیر در فرایند بومی‌سازی است. این موضوع تضمین می‌کند که تجهیزات بومی‌سازی‌شده و فناوری‌های استراتژیک به طور مؤثر از سوی شرکت‌های دولتی و شرکت‌های بزرگ صنعتی به بازار عرضه می‌شوند و در نتیجه فرایند بومی‌سازی را به پیش می‌برند. علاوه بر این، این مکانیسم به چالش‌های مربوط به برنده‌شدن در مناقصه‌ها می‌پردازد که در طول زمان موانع جدی را برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کرده است. این سازوکار با ترک تشریفات مناقصه و کنارگذاشتن تشریفات غیرضروری، هزینه‌های مرتبط با مناقصه و قرارداد را کاهش می‌دهد و بومی‌سازی را برای شرکت‌های دانش‌بنیان قابل دسترس‌تر و کارآمدتر می‌کند. این کارشناس علم و فناوری در رابطه با کارگروه تولید بار اول گفت: علاوه بر این، ایجاد کارگروه تولید بار اول به عنوان یک مکانیسم نظارتی حیاتی برای نظارت و هدایت فرایند بومی‌سازی عمل می‌کند. این نهاد ناظر که کارگروه تولید بار اول مستقر در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری است، با ارزیابی دقیق نیاز‌های صنعت و ارزیابی توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان، به عنوان پل ارتباطی بین ذی‌نفعان صنعت و اکوسیستم دانش‌بنیان عمل و روند بومی‌سازی هموارتر و مؤثرتر را تضمین می‌کند.
وی در پایان گفت: تأکید استراتژیک بر تولید برای اولین بار به عنوان عنصر اصلی بومی‌سازی در صنایع دانش‌بنیان، نوید قابل توجهی دارد. سازوکار تولید برای اولین بار با تقویت رشد صنایع بزرگ دانش‌بنیان، افزایش بهره‌وری، صرفه‌جویی ارزی و ارتقای خودکفایی در تولید صنعتی، زمینه را برای توسعه بخش صنعتی قوی و رقابتی فراهم می‌کند. با اجرای موفق و تحقق تلاش‌های بومی‌سازی، ظرفیت صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی به کشور‌های همسایه افزایش می‌یابد که زیربنای رشد و توسعه پایدار است.
